Duurzaam kitesurfen: kan dat?

Kitesurfen is een sport die dankzij het intensieve gebruik van de natuurelementen de associatie oproept dicht bij de natuur te staan. De eerste golfsurfers waren dat waarschijnlijk ook wel, met hun handgemaakte massieve houten planken en religieuze rituelen, maar inmiddels is de sport gegroeid en is er bovendien een hele industrie rond het (kite)surfen ontstaan. Laten we het productieproces van onze kitegear eens goed onder de loep nemen: hoe duurzaam is onze sport nou eigenlijk?

Tekst & illustratie: Renske Herder

Als je naar de hedendaagse (kite)surfindustrie en naar de surfers zelf kijkt, dan kun je concluderen dat beiden ver af zijn komen te staan van hun oorspronkelijke ecologische waarden. Er is niets meer over van de vaste rituelen van de religieuze Polynesiërs en Hawaiianen , die volgens een zogeheten Kapu-systeem bepaalden welke boom er gekapt mocht worden voor hun surfboardje. Lopendebandwerk, epoxy sandwich boards en polyester vliegers zijn daarvoor in de plaats gekomen. Het gevoel leeft dat de (kite-)surfindustrie niet veel terugdoet voor de natuur en dat er maar weinig duurzame producten beschikbaar zijn. De hoogste tijd om eens op een rijtje te zetten hoe het er voor staat en welke goede initiatieven er inmiddels wel zijn.

Wat is duurzaam?

De term ‘duurzaam’ wordt door kitefabrikanten genoeg gebruikt. Daarbij doelen zij helaas niet op de wijze waarop geproduceerd wordt, maar op de verwachte levensduur van een product. Uiteraard is het ook ecologisch ‘duurzaam’ om een vlieger met een lange levensverwachting aan te schaffen, omdat je de natuur minder belast wanneer je in totaal minder vliegers verslijt, maar in dit artikel richten we ons op de andere betekenis van duurzaamheid: we bekijken of de materialen en het productieproces de aarde niet uitputten. Ook het reisgedrag van de kitesurfer komt aan bod, want je verplaatst je niet alleen met behulp van je vlieger, maakt pakt waarschijnlijk vaak genoeg de auto naar het strand. Bij het bespreken van duurzaamheid is het handig om eerst op een rijtje te zetten wat precies de milieubelastende factoren zijn.

Materialen

Kunstmatige materialen zorgen voor afval. Afval kunnen we opdelen in twee groepen; wel en niet te recyclen afval. Plastic bijvoorbeeld, kan vaak wel worden gerecycled maar zorgt toch voor veel problemen als het in de natuur terecht komt. Plastic vergaat nauwelijks en valt uiteen in steeds kleinere stukjes. En hoe kleiner de stukjes des te moeilijker het is om ze op te ruimen. Bovendien: dieren, op land en in zee, kunnen vaak het onderscheid niet maken tussen voedsel en plastic: ze eten het op of kunnen erin verstrikt raken.

CO2-uitstoot

Het broeikaseffect is een natuurlijk fenomeen, dat zorgt voor klimaatverandering. Het broeikaseffect wordt versterkt door de uitstoot van (broeikas)gassen van auto’s, vliegtuigen, fabrieken en zelfs het ademen van mensen en dieren. Alles wat gemaakt moet worden en energie kost, zorgt eigenlijk voor uitstoot van koolstofdioxide (CO2). Omdat de natuur slechts een deel van die uitstoot kan omzetten in zuurstof, is het van belang zuinig om te gaan met uitstoot-intensieve productiemethoden.

Giftige stoffen

Naast zichtbaar afval en CO2-uitstoot zijn ook giftige stoffen een probleem voor de natuur. Giftige stoffen die terechtkomen in de zee kunnen zorgen voor een slechte leefomgeving voor planten en dieren. Voor de kitesurfer gaat het dus niet alleen om de productie van zijn uitrusting, maar ook om het totaalplaatje.

Een kitesurfer heeft een of twee boards, een harnas, meerdere kites en een wetsuit. Al deze spullen worden gefabriceerd van bepaalde materialen die voor en na gebruik invloed hebben op het milieu. Dan is er de kitesurfer zelf die de auto pakt om naar een spot te rijden of de surfer die de hele wereld over vliegt met veel bagage.

Wetsuits

Wetsuits worden gemaakt van neopreen, een synthetische rubber. Neopreen is een olieproduct en daarmee belastend voor het milieu. Denk aan de schade aangericht door olierampen, CO2-uitstoot en de giftige stoffen die vrijkomen bij productie van neopreen. Neopreen kan ansich wel gerecycled en hergebruikt worden, mits het wordt aangevuld met vers rubber. Het ‘aanvullen van je wetsuit’ is een service die tot op heden nergens aangeboden wordt. Zonder toevoeging kan neopreen slechts worden gehakseld waarna je er rubber matten van zou kunnen maken. Deze oplossingen zijn beide verre van ideaal.

Er bestaat ook een natuurrubber, dat gemaakt kan worden van sap uit de tropische rubberboom. Maar synthetisch rubber kun je precies zo samenstellen dat het andere en betere eigenschappen heeft dan natuurrubber. Daarom zijn wetsuits vrijwel altijd gemaakt van synthetisch rubber. Behalve dat het materiaal (neopreen) niet milieuvriendelijk is, is ook het lamineren van de wetsuits niet erg goed voor het milieu. Het aan elkaar lijmen van de laagjes neopreen is een proces waarbij veel giftige stoffen vrijkomen.

Niet lang geleden werd gedacht dat wetsuits van kalksteen de oplossing waren voor dit probleem, maar net zoals bij olie is de ondergrondse kalksteenvoorraad beperkt en is het winningsproces en omvormen tot een rubber zwaar milieubelastend. Kalksteen en olie hebben dus eigenlijk een vergelijkbare impact op het milieu.

Het Amerikaanse merk Patagonia was zich hiervan bewust en is op zoek gegaan naar een goed alternatief voor neopreen. Ze kwamen in contact met Yulex Cooperation die de unieke eigenschappen van de Guayule-plant op het oog had. Patagonia en Yulex zijn een samenwerking aangegaan om van Guayule-rubber een neopreenvervanger te maken met minstens even goede eigenschappen. Het mooie van de Guayule- plant is dat deze weinig voedingsstoffen nodig heeft om te groeien en op een energiezuinige manier gerooid kan worden, waarna de plant vervolgens vanzelf weer gaat groeien. Het resultaat van deze samenwerking is het nieuwe R3® Yulex®/Nexkin®-wetsuit dat voor 60 procent uit dit bio-rubber is gemaakt. Het wetsuit schijnt ook nog eens erg soepel te zijn. Patagonia heeft inmiddels ook andere bedrijven in de surfindustrie geïntroduceerd aan Yulex om op die manier echt iets te kunnen veranderen. Als meer bedrijven gebruik maken van deze techniek kan de prijs omlaag worden gebracht. Het wetsuit is inmiddels ook al te koop, maar tot op heden alleen voor mannen.

Vliegers

Onze kites worden gemaakt van polyester, ook wel dacron genoemd. Het Japanse bedrijf Teijin Frontier levert aan een flink aantal merken het polyester doek voor hun kites. Veel bekende merken gebruiken volgens de fabrikant de zogenoemde FORCE™/T9600, dat een hoge sterktegraad heeft en dus zowel sterk, licht als duurzaam is. Om dit polyester doek te maken worden de polyester korrels van dit materiaal in een spinmachine gesmolten en gevormd tot filamenten. Dit filamentgaren kan men gebruiken om te weven, breien enzovoorts. Ook kunnen de filamenten tot vezels worden verwerkt en dan bijvoorbeeld vermengd met katoen tot een vezelgaren gesponnen worden.

Hetzelfde Teijin Frontier beschikt ook over technologieën om polyester te recyclen. Ze maken van bijvoorbeeld van plastic flessen polyester korrels, die opnieuw gebruikt kunnen worden voor stoffen en andere producten. Maar hoewel kites zijn gemaakt van polyester, kunnen kites volgens Tomomi Okimoto van Teijin Frontier niet gemakkelijk gerecycled worden. Omdat het bij het recylen van oude vliegers gaat om polyesters met een hoge sterktegraad heeft dit polyester andere eigenschappen gekregen. Ook is het volgens Tomomi Okimoto heel moeilijk om goede kites te maken met andere gerecyclede polyesterproducten, omdat de gewenste sterktegraad dan niet behaald wordt.

Veel hoeven we voorlopig dus niet te verwachten op het gebied van milieuvriendelijke vliegers. Om een duurzame kite te maken die lang meegaat, moet het polyester gemodificeerd worden op een manier die het recyclen in een later stadium vergemakkelijkt. Kites zijn dus lastig te recyclen en verouderde kites zijn helaas puur afval. De enige oplossing lijkt om er iets anders van te maken. Er bestaan dan ook een aantal initiatieven en bedrijven die tassen maken van oude kites. Sommigen zien er ook nog erg leuk uit, van bijvoorbeeld Mafia bags en Rewave Lab.

Twintips

Gelukkig valt er over kiteboards een minder negatief beeld te schetsen. Twintips hebben doorgaans een houten kern met een laag fiberglas of carbon en een ABS plastic rail. Om de kern te maken gebruiken sommige merken hout van snelgroeiende bomen zoals Kapok (Litewave) of Paulownia (Cabrinha, F-One, Axis, Core). Snelgroeiende bomen worden gezien als een duurzaam alternatief voor de andere boomsoorten. Er zijn dus wel een aantal kitemerken die gebruik maken van snelgroeiende bomen in hun twintips.

Het boardmerk Core claimt bovendien 100% groene energie te gebruiken uit water- en windenergie op zowel het kantoor als in de fabriek. De Carved boards (ook van Core) kunnen ook enigszins in de duurzame hoek geplaatst worden, omdat deze lokaal met de hand worden gemaakt in Duitsland. North gaat wat de twintip-productie betreft nog een stapje verder. Zij hebben onlangs de complete twintip- productie verplaatst naar de fabriek van het snowboardmerk Capita, in Oostenrijk. Capita heeft daar net een nieuwe fabriek, het zogenoemde ‘mothership’, gebouwd. Deze fabriek draait op energie die opgewekt wordt uit de nabijgelegen rivier en om deze reden zou het productieproces 100% vrij van CO2-uitstoot zijn. Deze milieuvriendelijk gewonnen energie wordt gebruikt voor het maken van de snowboards en om de temperatuur in het gebouw te reguleren. Daarnaast kan Laura Buchwitz laten weten dat North in 2017 nieuwe vinnen uitbrengt voor je twintip, en deze worden gemaakt van gerecycled carbon.

Het lijkt er op dat de snowboardindustrie al veel verder is wat betreft milieuvriendelijke productie en dat deze de kite-industrie de weg kan wijzen, omdat snowboards en kiteboards ongeveer op dezelfde manier in elkaar zitten. In de snowboard- en skiwereld zijn er heel veel voorbeelden te vinden van merken die op een duurzame manier produceren of milieuvriendelijke materialen gebruiken. Een kleine toelichting van Niche en Amplid snowboards: Niche snowboards vervangt bijvoorbeeld traditionele hars en glasvezel met een flexibele en duurzame hars van 45% organisch materiaal. Amplid snowboards staan op hun beurt weer bekend om hun distributiesysteem met een zeer lage impact. Voor hun snowboards gebruiken ze een duurzame hars die voor 60% uit agrarische materialen bestaat. Hun Green Light board heeft een toplaag die is gemaakt van plantaardige olie en de rails en overige delen zijn gemaakt van gerecyclede PET-flessen. Met de aanwezigheid van deze technologieën mogen wij dergelijke toepassingen ook wel van de kite-industrie vragen.

Waveboards

Golfsurfboards worden in de eenentwintigste eeuw traditioneel gemaakt van polyurethaan (ook wel PUR en PU), EPS schuim met een polyethylene of epoxy hars en een laag glasvezel. Surfboards worden dus gemaakt uit synthetische materialen die daardoor een serieus probleem geven voor het milieu. Niet alleen zijn de bouwstoffen synthetisch (een intensief productieproces), een groter probleem van PUR is dat je het niet meer kan omsmelten en er dus aan het einde van de levensloop van het board niks anders meer van te maken is. Bovendien zou omsmelten sowieso al lastig worden door de mix aan verschillende plastics.

Er bestaan meerdere initiatieven waarbij een golfsurfboard wordt gemaakt van duurzame soorten hout, zoals bamboe, een snelgroeiende grassoort. Meestal gaat het hierbij om kleine series of een eenmalig project. De grote merken lijken over het algemeen de oplossing voor een duurzame massaproductie nog niet te hebben gevonden en dat geldt ook voor de kitemerken. Een bewonderenswaardige uitzondering vormt Brunotti, zij gaan als eerste de sprong naar duurzamere productie wagen.

Onlangs heeft Brunotti namelijk het Ambient Bio-Based Board geïntroduceerd, een golfsurfboard dat grotendeels vervaardigd is uit natuurlijke materialen. Het idee komt van Daniel Mendez Chavarro, die een zogeheten honeycomb paper construction bedacht: Een honingraatconstructie in plaats van schuim, die voor 75% uit gerecycled papier bestaat. Deze constructie zorgt voor een minimum aan afval. De kern ligt ingebed in EPS rails en het board is gelamineerd met een weefsel van Bcomb Amplitex natuurlijke vezels. Tevens is er een transparante toplaag gerealiseerd met behulp van Entropy Resin’s bio-epoxy. Natuurlijk is er voor gezorgd dat de kwaliteit van dit board niet onder doet voor de kwaliteit van traditionele surfboards. Momenteel is het board nog niet te koop omdat het produceren van een dergelijk board op grotere schaal erg complex is. Brunotti hoopt wel het board op de markt te brengen in 2017.

Als het aan Brunotti ligt blijft het niet alleen bij dit board. Volgens Brunotti’s Anouk van Haaster heeft het merk als doel om duurzame productie in veel van de producten door te voeren. ‘Na het productierijp maken van de Ambient Bio-Based Board zou de eerst volgende stap zijn om deze techniek door te ontwikkelen zodat ook windsurf-, kitewave- en SUP boards geproduceerd kunnen worden met deze geweldige techniek.’

Sticky stuff

Alle golfsurfers gebruiken wax en ook veel kitesurfers met een waveboard kunnen er niet zonder. Als de zon schijnt op een tropische bestemming is een goede zonnebrandcrème ook onmisbaar. Maar onbedoeld komt er bij het gebruik van synthetische zonnebrand en boardwax ook een groot deel van deze lotions of wax in de zee terecht. Dit heeft gevolgen voor het koraal en ander zeeleven. Wax bestaat meestal uit een mix van niet-afbreekbare, niet-duurzame en niet-hernieuwbare, giftige en synthetische bestanddelen zoals paraffine, verschillende olieproducten, synthetische lijm en hars. Tijdens het productieproces worden er ook synthetische kleurstoffen en geurstoffen toegevoegd. Dit stroomt dus bij gebruik allemaal de zee in

Er bestaan een aantal merken die natuurlijke en biologisch afbreekbare alternatieven aanbieden. De eco-waxes van Matunas en Terra zijn niet giftig voor mens en milieu, biologisch afbreekbaar en zijn gemaakt van natuurlijke ingrediënten. De wax is bovendien verpakt in gerecycled papier dat met milieuvriendelijke soja-inkt bedrukt is. Voor de zonnebrand bestaan er gelukkig meerdere alternatieven zoals de Matunas Organic Sunscreen en de Surf Mud Pro Stick Eco Screen. Het bedrijfje BeeCool maakt biologische afbreekbare surf wax, zonnebrandcrème en ook badzout en dergelijke met bijenwas als hoofd bestanddeel, dan draag je als gebruiker meteen bij aan het monitoren van de bijenstand.

Wat kunnen kiters zelf doen?

Een inkoppertje: minder consumeren is sowieso de beste manier om een lagere impact op het milieu te hebben, want elk product heeft grondstoffen en energie gekost. Het repareren van je kite is dus beter voor het milieu dan gelijk een nieuwe kopen. Tweede inkopper? Dat is ook meteen beter voor je portemonnee. Een heel goed board waar je heel lang mee kan doen is een betere keuze dan een wellicht goedkoper breekbaar exemplaar.

Niets kopen en niks doen lijkt het beste, maar daar beleef je als kiter ook geen lol aan. Als je toch een mooie surfplank wil kopen en ook nog enkele kitereizen wilt maken, wat kun je dan doen? De kwestie wordt voorgelegd aan Daniel Poolen, manager van de Plastic Soup Foundation en ook wel de ‘ecoprofessor’ genoemd: ‘Je kunt er voor zorgen dat een bepaalde (duurzame) industrie veel baat heeft met wat je koopt, waardoor een andere industrie minder vraag krijgt. Zo ben je als consument een beetje sturend. Dat is dus eigenlijk stemmen met je portemonnee.’ Een andere belangrijke bijdrage is het schoonhouden van je favoriete kite- of surfspot. Wereldwijd worden er op verschillende locaties beach cleanups gehouden. Zo voorkom je dat plastics de zee in spoelen en maak je de zee schoner door de aangespoelde plastics op te ruimen, een hele simpele manier om de plastic soep een stukje terug te dringen. Er is in Nederland bijvoorbeeld de Boskalis Beach Cleanup Tour waarbij elke zomer een groot aantal van de Nederlandse stranden wordt opgeruimd. Overal langs de kust worden clean ups georganiseerd om het strand schoon te krijgen en aandacht te vragen voor plastic in zeeën en oceanen.

Andere gemakkelijke verbeteringen voor kiters liggen er op het gebied van vakantie. Zo is langer op vakantie gaan in plaats van vaker op vakantie gaan beter. Onder de 800 km is het minder milieubelastend om de auto te pakken dan het vliegtuig, nog beter als je met vier personen in de auto zit. Als je toch wil vliegen, dan zou het beter zijn om op locatie je spullen te huren in plaats van je boardbag mee te nemen in het vliegtuig, want meer gewicht kost meer brandstof en dus meer uitstoot. Het lijkt misschien moeilijk, bijna onbegonnen werk, om als kiter met weinig duurzame opties toch de verantwoordelijke keuzes te proberen te maken. Bedenk echter wel dat alle kleine beetjes helpen, en dat wij met ons consumentengedrag de industrie een andere koers kunnen laten varen.

Dit artikel is afkomstig uit de Access #2 van 2016. Dit nummer kunt u hier bestellen. Wil je niks meer missen op het gebied van Kitesurfen word dan abonnee!